Rutkowski Jan Kornel (1855–1932), farmaceuta, przemysłowiec. Ur. 26 XII w Warszawie; był synem Jana, piekarza (szlacheckiego pochodzenia), i Anny z Flattów (z rodziny niemiecko-włoskiej).
R. ukończył II Gimnazjum Klasyczne w Warszawie, potem praktykował w aptece Jana Hakelbajla i równocześnie uczęszczał na wykłady Warszawskiego Tow. Farmaceutycznego (WTF). W r. 1876 pracował jako pomocnik w aptece Wincentego Karpińskiego, po uzyskaniu w r. 1880 dyplomu prowizora farmacji wrócił do apteki Hakelbajla i jego następców Kazimierza Wendy i Władysława Wiorogórskiego jako prowizor. W l. 1883–5 dzierżawił wspólnie z Teodorem Tafiłowskim aptekę Milewskiego w Suwałkach. W r. 1885 kupił aptekę Emila Wernera w Warszawie przy ul. Długiej 16, był jej właścicielem do r. 1904. Rozbudował w kierunku przemysłowym zaniedbane laboratorium farmaceutyczne, sprowadził urządzenia do produkcji ekstraktów pod zmniejszonym ciśnieniem i otrzymywał trwalsze wyciągi niż inni. Produkował też lecznicze wina (rabarbarowe, chinowe, pepsynowe), syropy z żelazem, wyciągi roślinne, zagęszczony sok żurawinowy, znane w całym Królestwie i Rosji preparaty galenowe. W r. 1887 brał udział w Wystawie Higienicznej w Warszawie. W r. 1892 założył, m. in. z T. Tafiłowskim, kilkunastoosobową spółkę komandytową dla zakupienia istniejącej od r. 1826 fabryki wód mineralnych w Ogrodzie Krasińskich jako Instytut Wód Mineralnych Sztucznych Warszawskich Aptekarzy (od r. 1895 właścicielem Instytutu był już tylko Tafiłowski). R. współorganizował w r. 1895 Skład Materiałów Zjednoczonych Aptekarzy przy ul. Długiej 29, który jednak w r. 1898 przeszedł w ręce Ludwika Spiessa. Natomiast R. założył w r. 1898 spółkę Warszawskie Tow. «Motor» Spółka Akcyjna. Sam wykupił 25% jej akcji i stał na jej czele jako prezes do śmierci. «Motor» powstał z połączenia Instytutu Wód Mineralnych Sztucznych Tafiłowskiego oraz własnego laboratorium chemiczno-farmaceutycznego R-ego i stał się wnet jednym z czołowych przedsiębiorstw farmaceutycznych Polski. Za 88 tys. rb. kupiono rozległą parcelę przy ul. Marszałkowskiej 23, wzniesiono zespół budynków, odwiercono studnię artezyjską dla czystej wody o temperaturze +8° C, zelektryfikowano obiekty, sprowadzono zagraniczne maszyny i od r. 1900 rozpoczęto produkcję. Oddział chemiczno-farmaceutyczny przeznaczony był dla nowych środków leczniczych, m. in. z surowców importowanych, plastrów, kataplazmów, kąpieli tlenowych i kwaso-węglowych, a w zakresie chemii dla różnych przetworów chemicznych, jak barwniki do badań mikroskopowych, czyste odczynniki chemiczne, stężony tlen. Oddział wód mineralnych produkował sztuczne wody mineralne, gazowane napoje, sole do kąpieli mineralnych, wodę destylowaną, wodę atoksylożelazistą, wody lecznicze z przepisu Walerego Jaworskiego. Artykułami tymi handlowano szeroko, a R. stał się współtwórcą polskiego przemysłu farmaceutycznego.
W czasie pierwszej wojny światowej był R. członkiem Komisji Farmaceutycznej w Sekcji VIII Zdrowia Publicznego Zarządu m. stoł. Warszawy, radnym miejskim w l. 1916–17 i członkiem Delegacji V Szpitalnictwa i Dobroczynności Publicznej. Po wojnie nastąpił dalszy rozkwit przedsiębiorstwa. Oddział farmaceutyczny produkował w szerokim asortymencie preparaty galenowe, syropy, tynktury, wody aromatyczne, kąpiele tlenowe, kąpiele kwaso-węglowe, kąpiele balsamiczne, jodobromowe, siarczane, żelaziste, lecznicze octy i wina, wyciągi, roztwory, oleje, proszki, maści, nalewki, prasowane zioła; oddział wód mineralnych wytwarzał 109 różnych odmian, a oddział chemiczny wiele nowych specyfików po kosmetyki włącznie. W r. 1924 uruchomiono (w nabytej w r. 1918 realności przy ul. Racławickiej 6) dział syntezy chemicznej dla 40 preparatów salicylowych (m. in. „Motopirin Motor”, „Salicylopirin Motor”), 13 srebrowych, 14 żelazowych, jodowych, pochodnych kwasu barbiturowego (m. in. «Irenal»). Przedsiębiorstwo rozrosło się do 371 pracowników (w tym 77 umysłowych), produkowało rocznie 1 059 różnych specyfików o wadze ponad 225 tys. kg.
Przez wiele lat działał R. w WTF: był bibliotekarzem, sekretarzem (1889–93, wtedy zamieścił w nr 7 „Wiad. Farmac.”, organu WTF, artykuł Jubileusz Prof. J. Trappa), wiceprezesem (od r. 1896 przez 7 lat), wreszcie członkiem honorowym. Po utworzeniu Polskiego Powszechnego Tow. Farmaceutycznego (PPTF) został wybrany na członka jego Komisji Rewizyjnej. W r. 1931 urządzono mu 50-letni jubileusz pracy zawodowej, odznaczono honorową odznaką PPTF. R. zmarł 10 VIII 1932 w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 5–IV–26/29).
W małżeństwie z Teodorą Marianną (Marią) z Waleszyńskich miał R. syna Jana (zob.) oraz córki: Annę (1889–1916) i Teodorę Kozłowską, żonę Władysława, prowizora aptecznego, współwłaściciela firmy «Motor» w Warszawie i «Motor-Alkaloida» w Kutnie.
Enc. Warszawy; Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Materiały inwentaryzacyjne, W. 1980; – Hist. Nauki Pol., IV; Kikta T., Nekropol farmaceutyczny. Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 1985; tenże, Przemysł farmaceutyczny w Polsce (1823–1939), W. 1972; Rembieliński R., Kuźnicka B., Historia farmacji, W. 1972; Topolski J., O nowy model historii. Jan Rutkowski (1886–1949), W 1986 (fot. po s. 48); – Kalendarzyk polityczno-historyczny m. stoł. Warszawy na 1916 r., W.; toż na r. 1917, W.; Rocznik informacyjny o spółkach akcyjnych w Polsce, W. 1929 poz. nr 543; – „Kron. Farmac.” 1932 s. 218; „Wiad. Farmac.” 1922 nr 10, 1931 nr 11 (fot.), 1932 nr 34 (fot.).
Stanisław Marian Brzozowski